کاشت ماش: راهنمای قدم به قدم برای برداشت موفق
آیا میدانستید کاشت ماش در سطح جهانی حدود 6 میلیون هکتار زمین را به خود اختصاص داده است؟ این گیاه ارزشمند با تولید جهانی 4 میلیون تن و عملکرد متوسط 667 کیلوگرم در هکتار، به عنوان منبع پروتئین گیاهی ارزان اهمیت بسیاری دارد.
فصل کاشت ماش و انتخاب روش مناسب نقش مهمی در موفقیت محصول دارد. با توجه به اینکه این گیاه گرمسیری معمولاً در دمای بالاتر از 16 درجه سانتیگراد رشد میکند و دمای مناسب برای جوانهزنی بذر آن 8 درجه سانتیگراد است، زمانبندی کاشت اهمیت زیادی دارد. همچنین طول دوره رشد ماش کوتاه بوده و پس از 70 تا 80 روز، محصول آماده برداشت خواهد بود.
در این راهنما، شما با تمام مراحل کاشت ماش در زمین کشاورزی آشنا خواهید شد؛ از آمادهسازی زمین گرفته تا روشهای مختلف کاشت و مراقبتهای لازم تا زمان برداشت. با رعایت این نکات، میتوانید به عملکرد مطلوب در کشت این محصول ارزشمند دست یابید.
روش اصولی کاشت سبزه ماش برای عید
[caption id="attachment_6501" align="aligncenter" width="675"]
زمین مناسب کاشت ماش[/caption]
آمادهسازی زمین برای کاشت ماش
آمادهسازی صحیح زمین، اساس موفقیت در کاشت ماش است. با انتخاب خاک مناسب و اجرای صحیح عملیات آمادهسازی زمین، میتوانید بستر مناسبی برای رشد این گیاه ارزشمند فراهم کنید.
انتخاب خاک مناسب و آمادهسازی بستر بذر
ماش در انواع مختلف خاک قابلیت رشد دارد، اما بهترین عملکرد را در خاکهای سبک و غنی از مواد آلی یا اراضی لومی با زهکش مناسب خواهد داشت. این گیاه در خاکهای مرطوب سرد، رسی و آهکی موفقیت چندانی ندارد و در خاکهای آهکی قلیایی دچار کلروز (زردی) میشود.
اسیدیته مناسب خاک برای کاشت ماش بین 5.5 تا 7.5 است. به دلیل حساسیت ماش به شوری، لازم است شوری آب آبیاری بیشتر از 2 دسیزیمنس بر متر نباشد.
بستر بذر باید کاملاً مسطح و صاف باشد. پس از پخش بذر، زدن دیسک بسیار سبک برای تماس کافی بین بذر و ذرات خاک ضروری است.
“Currently, mung bean is cultivated on more than 7.3 million hectares worldwide and global annual production is approximately 5.3 million tonnes.”
ترجمه: در حال حاضر، ماش در بیش از ۷.۳ میلیون هکتار زمین در سراسر جهان کشت میشود و تولید سالانه جهانی آن حدود ۵.۳ میلیون تن است.
(avrdc.org)
نقش شخم و دیسک در آمادهسازی زمین
معمولاً کاشت ماش در ایران بعد از برداشت گندم یا جو انجام میشود. برای آمادهسازی زمین، ابتدا در پاییز سال قبل یک شخم عمیق (25-30 سانتیمتر) میزنند تا بقایای گیاهان قبلی به زیر خاک رفته و خوب پوسیده شوند. همچنین با این عمل، آب بیشتری در زمین ذخیره میشود.
در بهار سال بعد، یک شخم متوسط (10 تا 20 سانتیمتر) و سپس یک دیسک زده میشود تا کلوخهها خرد شده و علفهای هرز از بین بروند. این فرآیند نه تنها بهبود ساختار خاک را تسهیل میکند، بلکه رشد گیاهان، جذب مواد غذایی و بهرهوری آب را نیز افزایش میدهد.
مقایسه روشهای مختلف کاشت ماش
روش کاشت | مقدار بذر مصرفی (کیلوگرم در هکتار) | ویژگیها |
|---|---|---|
ردیفی روی پشته | ۲۵ | بیشترین عملکرد، امکان وجین و سمپاشی راحت |
کرتی (دستپاش) | ۵۰ | مصرف بالای بذر، تلفات بیشتر در جوانهزنی |
جوی و پشتهای (خشکهکاری) | ۴۰ | روش سنتی، مناسب مناطق با بارندگی محدود |
مکانیزه با پلانتر | ۲۵ | دقیقترین و کارآمدترین روش کاشت ماش |
کود سبز | ۶۰ تا ۸۰ | برای افزایش حاصلخیزی خاک و تثبیت نیتروژن |
استفاده از کود پایه و علفکشها
برای تقویت خاک، میتوان از کودهای آلی مانند کود دامی پوسیده (گاوی، مرغی و گوسفندی) بهعنوان کود پایه استفاده کرد. کودهای شیمیایی توصیه شده برای ماش عبارتند از:
50 کیلوگرم در هکتار کود اوره به صورت تقسیط (50٪ پایه و مابقی سرک)
100-150 کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل به صورت پایه.
200 کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم به صورت پایه.
همچنین استفاده از کودهای حاوی عناصر ریزمغذی مانند آهن، روی و منگنز برای بهبود رشد و عملکرد ماش مفید است.
برای کنترل علفهای هرز، میتوان از علفکش ترفلان به میزان 2 لیتر در هکتار قبل از کاشت استفاده کرد و بلافاصله آن را با خاک مخلوط نمود [42]. توجه داشته باشید که رقابت ماش با علفهای هرز در اوایل دوره رویش ضعیف است.
روشهای کاشت ماش در زمین کشاورزی
روشهای متنوعی برای کاشت ماش در زمین کشاورزی وجود دارد که انتخاب هر یک به شرایط منطقه، امکانات موجود و هدف کشاورز بستگی دارد. آشنایی با این روشها به شما کمک میکند تا بهترین نتیجه را از مزرعه خود بگیرید.
[caption id="attachment_6484" align="aligncenter" width="675"]
روش های کاشت ماش[/caption]
کاشت ردیفی روی پشتهها
تحقیقات نشان داده که کاشت یک ردیف بذر روی پشتههای ۵۰ سانتیمتری با فواصل ۵ تا ۷ سانتیمتری بین بوتهها روی ردیف، بیشترین عملکرد را در بین روشهای کاشت ماش دارد. در این روش، بذر بهصورت منظم در عمق یکسان قرار میگیرد و امکان رشد یکنواخت برای تمامی بوتهها فراهم میشود. همچنین به دلیل فاصله مناسب بین ردیفها، عملیات داشت مانند وجین و سمپاشی به راحتی انجام میشود.
روش کرتی و دستپاش
در روش کرتی، کشاورزان بذر را با دست روی زمین میپاشند (دستپاش) و سپس با استفاده از دیسک سبک، بذرها را زیر خاک قرار میدهند. در مرحله بعد، با استفاده از مرزبند، کرتها را ایجاد کرده تا آبیاری راحتتر انجام شود. مصرف بذر در این روش زیاد است (۵۰ کیلوگرم در هکتار). به علاوه، بسیاری از بذرها به دلیل قرار گرفتن آب روی آنها در مرحله جوانهزنی از بین میروند.
کاشت مکانیزه با دستگاه پلانتر
در روش کاشت مکانیزه، از دستگاههای کاشت (پلانتر) مانند خطیکارهای پنوماتیک برای کشت بذر ماش استفاده میشود. این روش دقیقترین و کارآمدترین شیوه کاشت ماش است. بنابراین، تمام بذرها در عمق مناسب و روی پشته قرار گرفته و به خوبی جوانه میزنند. افزون بر این، کنترل علفهای هرز با دستگاه کولتیواتور در این روش به سرعت و سهولت انجام میشود.
مقدار بذر مورد نیاز در هر روش
میزان بذر مصرفی در روشهای مختلف کاشت متفاوت است:
روش ردیفی روی پشته
: حدود ۲۵ کیلوگرم در هکتار.
روش کرتی (دستپاش)
: حدود ۵۰ کیلوگرم در هکتار.
روش جوی و پشتهای (خشکهکاری)
: حدود ۴۰ کیلوگرم در هکتار.
روش مکانیزه با پلانتر
: حدود ۲۵ کیلوگرم در هکتار.
در صورتی که هدف از کاشت ماش استفاده به صورت کود سبز باشد، مقدار بذر مصرفی بین ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار توصیه میشود. عمق کاشت در خاکهای معمولی و متوسط ۴ تا ۵ برابر قطر بذر و در خاکهای رسی ۳ تا ۴ سانتیمتر مناسب است.
زمانبندی و شرایط محیطی مناسب برای کاشت
انتخاب زمان مناسب و درک شرایط محیطی، دو عامل تعیینکننده در موفقیت کاشت ماش هستند. عملکرد این گیاه ارزشمند به شدت تحت تأثیر این عوامل قرار میگیرد.
[caption id="attachment_6485" align="aligncenter" width="675"]
شرایط مناسب کاشت ماش[/caption]
فصل کاشت ماش در مناطق مختلف
بهترین زمان برای کاشت ماش در مناطق جنوبی ایران از اواسط تا اواخر تیرماه است. در این بازه زمانی، گلدهی در شهریور ماه اتفاق میافتد و با کاهش دما، ریزش گلها کمتر شده و عملکرد دانه افزایش مییابد. مطالعات در منطقه جیرفت نشان داده که کاشت در 6 تیر با تراکم 10 بوته در متر مربع، بیشترین عملکرد (1001 کیلوگرم در هکتار) را داشته است.
دمای مناسب برای جوانهزنی و رشد
ماش گیاهی گرمسیری است که در دمای بالاتر از 16 درجه سانتیگراد رشد میکند و در دمای منفی یک درجه از بین میرود. حداقل دمای لازم برای جوانهزنی بذر ماش 8 درجه سانتیگراد است، ولی برای رشد مناسب، دمای 25 تا 30 درجه سانتیگراد ایدهآل میباشد. همچنین مجموع درجه حرارت لازم برای رشد و نمو کامل این گیاه 2000 درجه روز است.
تأثیر نور و طول روز بر رشد گیاه
ماش از گیاهان روز کوتاه محسوب میشود و روزهای بیش از 14 ساعت برای رشد آن مناسب نیست. به طور کلی، اگر روزها بلند باشند، نمو این گیاه به تعویق خواهد افتاد، گرچه برخی از ارقام ماش به طول مدت روشنایی واکنش نشان نمیدهند. از طرفی، نور کافی برای رشد ماش ضروری است، اما در محیطهای نیمه سایه نیز به رشد خود ادامه میدهد.
مراقبتهای دوره رشد تا برداشت
پس از کاشت موفق ماش، مراقبتهای مناسب در طول دوره رشد تا برداشت، عامل اصلی دستیابی به عملکرد مطلوب است. توجه به نیازهای این گیاه ارزشمند در هر مرحله، تضمینکننده برداشت پربار خواهد بود.
[caption id="attachment_6483" align="aligncenter" width="675"]
مراقبت های دوره رشد ماش[/caption]
برنامه آبیاری در مراحل مختلف رشد
ماش به تنش رطوبتی حساس است و عملکرد آن در اثر کمبود آب کاهش مییابد. با کمبود رطوبت، تثبیت نیتروژن نیز کمتر میشود. دوره بحرانی تأمین آب، مراحل گلدهی و رشد غلافهاست که دو آبیاری در این دوره توصیه میشود. در مراحل رویشی نیز حدود سه آبیاری لازم است. به طور کلی در مراحل رشد سریع هر ۷-۱۰ روز و در مراحل بعدی رشد ۱۰-۱۲ روز یکبار باید آبیاری انجام گیرد.
کوددهی و تغذیه گیاه
برای رشد و دانهدهی مناسب ماش، استفاده از کودهای مختلف در مراحل رشد تا دانهگیری ضروری است. توصیههای عمومی شامل:
مصرف ۵۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره به صورت سرک در مرحله استارتر و در زمان شروع گلدهی.
مصرف ۱۵۰ کیلوگرم کود سوپر فسفات تریپل به صورت پایه.
مصرف ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم به صورت پایه.
همچنین محلولپاشی با کودهای حاوی عناصر ریزمغذی مانند روی، آهن، منگنز و بور میتواند کمبود این عناصر را جبران کند.
[caption id="attachment_6500" align="aligncenter" width="675"]
آبیاری قطره ای ماش[/caption]
مبارزه با آفات، بیماریها و علفهای هرز
آفات مهم ماش شامل سوسکهای خانواده Bruchidae، کارادرینا و شتهها هستند. بیماریهای شایع عبارتند از زنگ ماش، بلایت هالهای، سفیدک سطحی و آنتراکنوز. برای کنترل علفهای هرز میتوان از علفکش ترفلان به میزان ۲ لیتر در هکتار قبل از کاشت استفاده کرد. با استفاده از پشتههای عریضتر (۶۰ سانتیمتر) میتوان در اوایل رشد، علفهای هرز را با کولتیواتور از بین برد.
نکات مهم در برداشت ماش با کمترین شکستگی
برداشت با حداقل شکستگی دانهها یکی از اهداف مهم است. در مزارع کوچک، برداشت دستی توصیه میشود. در مزارع وسیع، استفاده از کمباین با تنظیم دقیق و پذیرش ۱۰ تا ۱۵ درصد شکستگی دانهها امکانپذیر است. به دلیل رشد نامحدود ماش، هنگام برداشت، اندامهای آن کاملاً خشک نمیشوند که میتوان برای خشککردن اندامهای سبز گیاه از موادی نظیر پاراکوات به میزان ۲ لیتر در هکتار استفاده کرد.
سوالات متداول
[faq_accordion]
دیدگاه شما چیه؟
نظرت برامون خیلی ارزشمنده! تجربه یا دیدگاهت رو درباره این مطلب بنویس 🌱