کاشت اسفناج و پرورش آن

نحوه کاشت اسفناج به دلیل دوره رشد کوتاه مدت آن (۴۰ تا ۵۰ روز)، بسیار آسان است و می‌توانید در طول سال چندین بار آن را کشت کنید. همچنین این گیاه نسبت به آب و هوا حساسیت چندانی ندارد و جزء محصولات فصل خنک محسوب می‌شود. برای موفقیت در کاشت بذر اسفناج، بهتر است آن را ۶ هفته قبل از آخرین سرما بکارید.

در این مقاله، با روش کاشت اسفناج در گلدان و زمین، شرایط مناسب رشد، و مراقبت‌های لازم برای داشتن محصولی با عملکرد مطلوب (بین ۳۰ تا ۵۰ تن در هکتار) آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید تا فصل کاشت اسفناج و تمام نکات ضروری برای پرورش موفق این سبزی مغذی را بیاموزید.

آشنایی با اسفناج و فواید آن

اسفناج گیاهی است که ریشه در خاک ایران دارد و از اوایل قرن اول میلادی به سایر نقاط دنیا راه یافته است. این سبزی ارزشمند امروزه به دلیل خواص تغذیه‌ای و درمانی فراوان، در تمام نقاط جهان کشت می‌شود. برای کاشت اسفناج موفق، آشنایی با ویژگی‌های این گیاه مغذی و انواع آن ضروری است.

ارزش غذایی و خواص درمانی اسفناج

[caption id="attachment_5993" align="aligncenter" width="675"]

ارزش غذای اسفناج[/caption]

اسفناج سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌هاست که این گیاه را به یک سوپرفود واقعی تبدیل کرده است. در هر ۱۰۰ گرم اسفناج خام حدود ۲۳ کیلوکالری انرژی، ۲.۸۶ گرم پروتئین، ۳.۶۳ گرم کربوهیدرات و تنها ۰.۳۹ گرم چربی وجود دارد. نکته قابل توجه اینکه، اسفناج حاوی ۹۱.۴٪ آب و ۲.۲ گرم فیبر است که به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند.

از نظر محتوای ویتامینی، اسفناج منبع غنی از ویتامین K (۴۸۲.۹ میکروگرم)، ویتامین A (۴۶۹ میکروگرم)، ویتامین C (۲۸.۱ میلی‌گرم) و اسید فولیک (۱۹۴ میکروگرم) در هر ۱۰۰ گرم است. این ویتامین‌ها نقش مهمی در سلامت بدن ایفا می‌کنند؛ به‌طوری که ویتامین K برای انعقاد خون و سلامت استخوان‌ها ضروری است و کمبود آن خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.

مواد معدنی موجود در اسفناج نیز چشمگیر است. هر ۱۰۰ گرم اسفناج خام حاوی ۵۵۸ میلی‌گرم پتاسیم، ۹۹ میلی‌گرم کلسیم، ۷۹ میلی‌گرم منیزیم، ۴۹ میلی‌گرم فسفر، ۲.۷۱ میلی‌گرم آهن و مقادیر قابل‌توجهی روی، مس و منگنز است. پتاسیم موجود در اسفناج می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند و از تأثیرات منفی سدیم در بدن بکاهد.

کاشت سیر یکی دیگر از جادو های طبیعت

از دیدگاه خواص درمانی، اسفناج فواید متعددی دارد:

• کنترل دیابت

  : اسفناج حاوی آنتی‌اکسیدانی به نام اسید آلفا لیپوئیک است که می‌تواند گلوکز خون را کاهش داده، حساسیت به انسولین را افزایش دهد و مانع استرس اکسیداتیو در بیماران دیابتی شود.

• تقویت سیستم ایمنی

  : ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در اسفناج به افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند.

• سلامت قلب و عروق

  : اسفناج کلسترول خون را پایین می‌آورد و در درمان بیماری‌های عروقی مؤثر است.

• سلامت مغز

  : این سبزی نقش مهمی در حفظ سلامت مغز داشته و از بروز بیماری‌هایی مانند آلزایمر جلوگیری می‌کند.

• پیشگیری از سرطان

  : فلاوونوئید موجود در اسفناج، تقسیم سلولی سلول‌های سرطانی را کاهش داده و خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف را کم می‌کند.

علاوه بر این، اسفناج به دلیل محتوای بالای فیبر و آب، برای درمان یبوست مفید است. آهن موجود در آن نیز برای درمان کم‌خونی توصیه می‌شود و برای زنان در دوران قاعدگی بسیار سودمند است.

انواع اسفناج و ویژگی‌های آن

به طور کلی، دو نوع اصلی اسفناج وجود دارد که شامل اسفناج پاییزه و اسفناج بهاره می‌شود. اسفناج بهاره در فصل بهار کاشته می‌شود و به اسفناج انگلیسی نیز معروف است. درحالی‌که نوع پاییزه آن در پاییز کاشته می‌شود و به خاک بسیار غنی نیاز دارد.

اسفناج گیاهی است یک‌ساله با ساقه‌ای راست به ارتفاع نیم متر که برگ‌های آن پهن، نرم و مثلثی شکل به رنگ سبز است. یکی از ویژگی‌های مهم اسفناج، مقاومت آن نسبت به سرمای زمستان است که این خصوصیت، کاشت اسفناج را در فصول سرد سال امکان‌پذیر می‌سازد.

نتایج تحقیقات نشان داده است که ارقام مختلف اسفناج ایرانی از نظر میزان مواد مغذی با یکدیگر متفاوت هستند. به عنوان مثال، رقم اراک دارای بیشترین مقدار پتاسیم، کلسیم و مس، رقم لاهیجان دارای بیشترین مقدار منیزیم و پروتئین، رقم ورامین دارای بیشترین مقدار فسفر، روی، فیبر و چربی، و رقم خرم‌آباد دارای بیشترین مقدار آهن است.

طبع اسفناج در طب سنتی ایران کمی سرد و تر شناخته شده است. برخی از خواص منحصر به فرد اسفناج برای گروه‌های خاص شامل تقویت قلب، جبران کمبود املاح معدنی بدن، و کمک به استحکام استخوان‌ها به دلیل وجود آهک در آن است. با این حال، افرادی که سنگ یا شن کلیه دارند، باید اسفناج را به مقدار کم مصرف کنند و کسانی که نقرس دارند، از خوردن آن خودداری کنند.

بهترین روش مصرف اسفناج، استفاده از آن به صورت تازه است، اما می‌توان آن را به صورت پخته نیز میل کرد. نکته قابل توجه اینکه جوشاندن اسفناج و دور ریختن آب آن، باعث از دست رفتن بسیاری از مواد مغذی آن می‌شود و بهتر است به صورت کم‌پخته مصرف شود.

شرایط مناسب برای کاشت اسفناج

موفقیت در کاشت اسفناج نیازمند آگاهی از شرایط محیطی مناسب برای رشد این گیاه است. از آنجا که اسفناج گیاهی سرمادوست محسوب می‌شود، درک صحیح زمان کاشت، نوع خاک و شرایط دمایی می‌تواند تفاوت چشمگیری در میزان محصول شما ایجاد کند.

بهترین فصل کاشت اسفناج

اسفناج یک سبزی فصل خنک است که معمولاً در اوایل بهار، پاییز و اواخر زمستان به بهترین شکل رشد می‌کند. در نواحی گرمسیر که طول روزها بیشتر از ۱۴ ساعت است، کاشت اسفناج در اواسط پاییز و زمستان توصیه می‌شود. از طرفی، در مناطق شمالی که میزان رطوبت و دما برای رشد گیاه مساعدتر است، اوایل بهار و اواخر تابستان، زمان‌های مناسبی برای کشت اسفناج هستند.

برای محصول اسفناج بهاره، بهترین زمان کاشت در اواخر اسفند است، در حالی که ارقام پاییزه را باید در اواخر تابستان بکارید. همچنین برای داشتن اسفناج زمستانه، باید در اواخر پاییز اقدام به کشت نمایید. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که سرمای فصل بهار بیشتر از سه ماه طول می‌کشد، می‌توانید اسفناج خود را دقیقاً در وسط بهار بکارید و اواسط اردیبهشت نیز برای این کار مناسب است.

خاک مناسب و PH ایده‌آل

خاک مناسب برای کاشت اسفناج باید عمیق و لومی باشد. به علت نفوذ زیاد ریشه در خاک، این گیاه نیازمند خاک عمیق با زهکشی خوب است. زمین‌های کم‌عمق و نفوذناپذیر، مناسب کاشت اسفناج نیستند. بنابراین بهتر است اسفناج را در خاک‌های عمیق، نم‌دار و هوموسی با زهکش مناسب بکارید.

اسفناج در خاک‌های شنی لومی به خوبی رشد می‌کند و تا حدودی مقاوم به شوری است. با این حال، به اسیدیته خاک حساسیت دارد. PH مطلوب برای رشد اسفناج بین ۶ تا ۷ است، اما برخی منابع محدوده ۵/۶ تا ۸ را نیز برای رشد آن مناسب می‌دانند. خاکی که برای این گیاه استفاده می‌شود باید حاوی رس و شن بوده و قادر به جذب آب باشد و همچنین باید مواد ارگانیک داشته باشد.

دمای مطلوب و نور مورد نیاز

اسفناج در دمای ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد بهترین رشد را دارد و در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد، رشد این گیاه کُند می‌شود. با این وجود، مقاومت آن به سرما زیاد است و تا ۷ درجه سانتی‌گراد زیر صفر را تحمل می‌کند. در صورتی که گیاهان مقاوم شده باشند، می‌توانند دماهای انجماد تا کمتر از ۱۰- درجه سانتی‌گراد را نیز تحمل کنند.

دمای مطلوب برای جوانه‌زنی بذر اسفناج ۲۰ درجه سانتی‌گراد است و جوانه‌زنی در دماهای پایین‌تر (۱۰ تا ۱۵ درجه) بهتر از دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد صورت می‌گیرد. باید توجه داشت که گرمای زیاد و طول روز بلند، باعث گل‌دهی زودرس اسفناج شده و از بازارپسندی آن می‌کاهد.

اسفناج برای رشد به نور بسیار زیادی نیاز دارد. بهتر است برگ‌های این گیاه هرچه بیشتر در معرض تابش مستقیم قرار گیرند تا بازدهی بهتری داشته باشد. در عین حال، رطوبت کافی هوا و خاک در رشد و نمو و کیفیت اسفناج مؤثر است.

نحوه کاشت اسفناج در زمین و گلدان

پس از آشنایی با شرایط مناسب رشد اسفناج، اکنون زمان آن رسیده که به روش‌های عملی کاشت این سبزی مغذی بپردازیم. کاشت اسفناج، چه در زمین و چه در گلدان، با رعایت اصول صحیح، امری آسان و لذت‌بخش است.

روش کاشت اسفناج در زمین

[caption id="attachment_5991" align="aligncenter" width="675"]

کاشت اسفناج در زمین و گلخانه[/caption]

برای کشت اسفناج در زمین، دو روش اصلی وجود دارد: روش دست‌پاش و روش خطی. روش خطی معمولاً ترجیح داده می‌شود، زیرا مراقبت‌های زراعی در این روش ساده‌تر انجام می‌شود. در روش دست‌پاش، زمین را کرت‌بندی کرده و مقدار ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم بذر در هر هکتار پاشیده می‌شود.

برای آماده‌سازی زمین، باید خاک را کاملاً نرم کنید. زمین اسفناج باید مرطوب و حاوی نیتروژن باشد. توصیه می‌شود یک هفته قبل از کاشت، ۱۴۲ گرم کود را در هر متر مربع اضافه کنید. همچنین در مناطق گرم، بهتر است اسفناج را اوایل بهار بکارید و در مناطقی که سرمای فصل بهار بیشتر از سه ماه طول می‌کشد، می‌توانید اواسط اردیبهشت این کار را انجام دهید.

کاشت بذر اسفناج در گلدان

[caption id="attachment_5992" align="aligncenter" width="675"]

کاشت اسفناج در گلدان[/caption] برای

کاشت اسفناج

در گلدان، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. انتخاب گلدان مناسب

   : گلدانی با عمق حداقل ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر انتخاب کنید. اسفناج برخلاف برگ‌های کوچکش، ریشه‌های بسیار بلندی دارد.

2. تهیه خاک مناسب

   : خاک مرغوب و سرشار از مواد آلی تهیه کنید. بافت خاک باید شکننده و لومی باشد و pH مناسب برای خاک اسفناج بین ۶.۵ تا ۷ است.

3. آماده‌سازی بذر

   : بذر اسفناج بافت سفتی دارد، بنابراین بهتر است برای جوانه‌زنی سریع‌تر، آن‌ها را چند ساعت در آب بخیسانید.

4. کاشت بذر

   : پس از آبیاری خاک، با استفاده از یک چوب، حفره‌هایی به عمق ۰.۵ تا ۱ سانتی‌متر ایجاد کنید و در هر حفره ۲ تا ۳ بذر قرار دهید.

5. آبیاری

   : پس از کاشت، خاک را به میزان کافی آبیاری کنید و تا زمان جوانه‌زنی (۵ تا ۱۴ روز) خاک را مرطوب نگه دارید.

بهترین دما برای جوانه‌زنی اسفناج بین ۱۰ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد است. در مناطق شمالی می‌توانید دو بار در سال (اوایل بهار و اوایل پاییز) اسفناج بکارید، اما در مناطق جنوبی به دلیل گرمای هوا، باید در زمستان کاشته شود.

"Spinach (Spinacia oleracea L.) is a fast-growing leafy vegetable that thrives under cool weather conditions, requiring well-drained, fertile soils rich in organic matter to achieve optimal yield and quality."

ترجمه فارسی:
«اسفناج (Spinacia oleracea L.) سبزی برگی با رشد سریع است که در شرایط آب‌وهوایی خنک بهترین عملکرد را دارد و برای دستیابی به حداکثر محصول و کیفیت، به خاک‌های حاصلخیز با زهکش مناسب و غنی از ماده آلی نیازمند است.»

فاصله‌گذاری و عمق کاشت بذر

فاصله‌گذاری مناسب بین بذرها اهمیت زیادی دارد. در کشت خطی، فاصله بین ردیف‌ها ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر و فاصله بین دو بوته روی هر ردیف ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر توصیه می‌شود. بذرها را در عمق ۱ تا ۲ سانتی‌متری خاک بکارید.

در کاشت گلدانی، فاصله بین نهال‌های اسفناج باید حدود ۸ سانتی‌متر باشد. اگر می‌خواهید برگ‌های بزرگ‌تری برداشت کنید، این فاصله را به ۱۲ سانتی‌متر افزایش دهید و اگر قصد دارید برگ‌ها را در سنین کم برداشت کنید، می‌توانید فاصله را به ۵ سانتی‌متر کاهش دهید.

نکته مهم این است که بذرها را به صورت یکنواخت پخش کنید تا از فشردگی و در هم رفتگی بوته‌ها جلوگیری شود، زیرا این امر مانع رشد مناسب آن‌ها می‌شود. عمق کاشت بذر اسفناج نباید زیاد باشد؛ پوشاندن بذرها با حدود ۰.۶۴ سانتی‌متر (یک چهارم اینچ) خاک کفایت می‌کند.

مراقبت‌های لازم در دوره رشد

پس از کاشت بذر اسفناج، نوبت به مرحله حساس مراقبت می‌رسد. مراقبت صحیح از این گیاه سرمادوست، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و کمیت محصول نهایی خواهد داشت.

آبیاری منظم و اصولی

[caption id="attachment_5989" align="aligncenter" width="675"]

آبیاری اسفناج[/caption]

آبیاری اسفناج باید متناسب با شرایط آب و هوایی و نوع خاک انجام شود. در مراحل اولیه رشد، رطوبت خاک باید حدود ۸۰ درصد ظرفیت زراعی باشد. نکته مهم اینکه آبیاری باید به صورت سبک و مکرر انجام شود تا از غرقاب شدن ریشه‌ها جلوگیری شود. بهترین روش آبیاری برای اسفناج، آبیاری بارانی است که موجب افزایش محصول و کیفیت آن می‌شود.

کوددهی و تغذیه گیاه

اسفناج به کود نیتروژن نیاز فراوانی دارد. قبل از کاشت، باید ۳۰ تا ۴۰ تن کود دامی پوسیده به زمین اضافه کنید. همچنین استفاده از ۱۵۰ کیلوگرم کود اوره در هکتار به صورت سرک در سه مرحله (پس از سبز شدن، ۲۰ روز بعد و قبل از برداشت) توصیه می‌شود. برای تقویت بیشتر گیاه، می‌توانید از کودهای حاوی پتاسیم و فسفر نیز استفاده کنید.

وجین و کنترل علف‌های هرز

وجین علف‌های هرز، به‌ویژه در مراحل اولیه رشد اسفناج، اهمیت زیادی دارد. این کار را می‌توانید با دست یا وسایل مکانیکی انجام دهید. هنگام وجین، دقت کنید ریشه‌های اسفناج آسیب نبیند. وجین را حداقل دو بار در طول دوره رشد انجام دهید؛ یک بار ۱۵ روز پس از جوانه‌زنی و بار دیگر پیش از برداشت.

پیشگیری از گل‌دهی زودرس

گل‌دهی زودرس، مهم‌ترین مشکل در کاشت اسفناج است که باعث کاهش کیفیت و بازارپسندی آن می‌شود. برای جلوگیری از این پدیده، باید دمای محیط را کنترل کنید و از ارقام مقاوم به گل‌دهی زودرس استفاده کنید. همچنین کشت اسفناج در فصول خنک سال و تأمین نیتروژن کافی می‌تواند از گل‌دهی زودرس جلوگیری کند. در صورت مشاهده ساقه گل، آن را سریعاً جدا کنید.

برداشت، نگهداری و مقابله با آفات

برداشت به‌موقع اسفناج، راز داشتن محصولی باکیفیت و خوش‌طعم است. مدیریت صحیح این مرحله و آشنایی با روش‌های نگهداری و مقابله با آفات، تضمین‌کننده موفقیت شما در کاشت اسفناج خواهد بود.

[caption id="attachment_5986" align="aligncenter" width="675"]

برداشت اسفناج[/caption]

زمان مناسب برداشت اسفناج

اسفناج را می‌توانید ۴ تا ۶ هفته پس از کاشت برداشت کنید. زمانی که گیاه به مرحله ۵ تا ۷ برگی رسید، آماده برداشت است. نکته مهم اینکه برداشت باید قبل از به گل رفتن بوته انجام شود، زیرا اسفناج به گل رفته تلخ‌مزه و بی‌ارزش می‌شود. همچنین توصیه می‌شود قبل از برداشت، زمین را آبیاری کرده و پس از گاورو شدن، محصول را جمع‌آوری کنید.

آفت و بیماری های اسفناج

روش‌های برداشت برای رشد مجدد

دو روش اصلی برای برداشت اسفناج وجود دارد. در روش اول، تمام گیاه را از محل طوقه قطع می‌کنید. در روش دوم که برای رشد مجدد مناسب‌تر است، فقط برگ‌های بزرگ‌تر را برداشت کرده و به برگ‌های کوچک‌تر اجازه رشد می‌دهید. هنگام برداشت، برگ‌ها را از فاصله ۵ سانتی‌متری قطع کنید و مراقب باشید نقطه رشد آسیب نبیند. برداشت را در اول صبح انجام دهید، زیرا در این زمان برگ‌ها شاداب‌تر هستند.

نگهداری کوتاه‌مدت و بلندمدت

برای نگهداری کوتاه‌مدت، برگ‌ها را از ساقه جدا کرده، با آب سرد بشویید و رطوبت اضافی را بگیرید. سپس آن‌ها را در کیسه پلاستیکی یا ظرف دربسته همراه با یک حوله کاغذی قرار داده و در یخچال بگذارید. با این روش می‌توانید اسفناج را تا یک هفته نگهداری کنید. برای نگهداری طولانی‌مدت، می‌توانید اسفناج را پس از شستشو و خشک کردن کامل، به صورت خام یا پخته در کیسه فریزر گذاشته و در دمای منفی ۱۸ درجه سانتی‌گراد منجمد کنید که تا ۶ تا ۱۲ ماه ماندگاری دارد.

آفات و بیماری‌های رایج و راه‌حل‌ها

[caption id="attachment_5987" align="aligncenter" width="675"]

آفات اسفناج[/caption]

مهم‌ترین بیماری اسفناج، سفیدک دروغین است که در شرایط محیطی نامطلوب و کاشت متراکم ایجاد می‌شود. علائم این بیماری به صورت لکه‌های رنگ پریده روی برگ‌ها و پوشش مخملی خاکستری تیره در سطح زیرین برگ است. استفاده از ارقام مقاوم مانند Indian Summer و Tyee برای پیشگیری توصیه می‌شود. آفات شایع دیگر شامل مگس چغندر (که لاروهای آن داخل برگ‌ها دالان ایجاد می‌کنند)، شته‌ها و پروانه سفیده کلم هستند. برای مقابله با این آفات، استفاده از ترکیبات آلی فسفره، روش‌های بیولوژیک و حذف برگ‌های آلوده مؤثر است.

سوالات متداول

[faq_accordion]

منابع خارجی :

rhs

-

extension

-

gardenary