قدیمی‌ترین درختان ایران

آیا می‌دانستید قدیمی‌ترین درختان ایران بیش از چهار هزار سال قدمت دارند؟ سرو ابرکوه در استان یزد، با عمری حدود ۴۰۰۰ سال، یکی از کهن‌سال‌ترین موجودات زنده روی کره زمین است.

بیش از ۲۰۰۰ درخت کهنسال در ۶۰ گونه مختلف در ایران شناسایی و ثبت ملی شده‌اند. از میان آنها، گونه‌های ارس و انواع سرو، قدیمی‌ترین درخت ایران محسوب می‌شوند. پس از سرو ابرکوه، درختانی مانند ارس شهرستانک با قدمتی بین ۲۸۰۰ تا ۳۵۰۰ سال و چنار کیذقان با عمر ۲۵۰۰ سال در فهرست قدیمی‌ترین موجودات زنده ایران قرار دارند.

در این مقاله، شما با ۱۲ درخت از شگفت‌انگیزترین درختان باستانی ایران آشنا خواهید شد. هر کدام از این درختان نه تنها شاهدان خاموش تاریخ هستند، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و طبیعی سرزمین ایران را تشکیل می‌دهند. از سرو ابرکوه با ارتفاع ۲۸ متر و قطر ۴ متر تا چنار تنگ چنار مهریز با ارتفاع ۱۹ متر، هر کدام داستان‌های منحصر به فردی برای گفتن دارند.

درختان کهنسال ایران

به عنوان مخازن ژنتیکی، گیاهی، فرهنگی و حتی تاریخی در جهان شناخته می‌شوند و تلاش‌های بی شماری برای نگهداری و حفاظت از آنها صورت می‌گیرد. کیفیت، تعداد و تنوع درختان با عمر طولانی در ایران چشمگیر و حیرت‌انگیز است.

1. سرو ابرکوه یزد

[caption id="attachment_5162" align="aligncenter" width="675"]

چنار اسکو آذربایجان شرقی[/caption]

سرو ابرکوه، نماد طبیعی شهر ابرکوه، از دور خودنمایی می‌کند و عظمت آن از نزدیک انسان را به وجد می‌آورد. این درخت کهنسال، نشانه‌ای از مقاومت و پایداری در قلب کویر ایران است.

موقعیت سرو ابرکوه یزد

سرو ابرکوه در حاشیه شهر ابرکوه در استان یزد واقع شده است. ابرکوه با قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و طریق الرضا(ع) جزو ۱۴ شهر نمونه گردشگری کشور محسوب می‌شود. این شهر در مثلث طلایی گردشگری ایران، میان شهرهای اصفهان، شیراز و یزد قرار گرفته و دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بی‌نظیری است.

قدمت سرو ابرکوه یزد

درباره عمر دقیق سرو ابرکوه اختلاف نظر وجود دارد. بیشتر پژوهشگران بر روی سن حداقلی ۴۵۰۰ سال توافق نظر دارند. با این حال، الکساندر روف، دانشمند روسی، عمر این درخت را ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ سال تخمین زده. افزون بر این، دانشمندان روسی و ژاپنی در بازدیدهای خود، عمر این سرو را چیزی حدود ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال برآورد کرده‌اند. در گزارشی که سال ۲۰۱۰ میلادی در چاینادیلی منتشر شد، سرو ابرکوه با عمر ۴ هزار سال به‌عنوان دومین درخت کهنسال دنیا معرفی شد.

ویژگی‌های ظاهری سرو ابرکوه

سرو ابرکوه از گونه سرو شیراز و از سروهای مدیترانه‌ای است. قطر تنه این درخت حدود ۴.۵ متر و محیط تنه‌اش بر روی زمین ۱۱.۵ متر می‌باشد. ارتفاع این درخت تنومند بین ۲۵ تا ۲۸ متر است. محیط تاج درخت ۱۸ متر و قطر شاخه‌های آن تا ۱.۸۵ متر می‌رسد. نام علمی این سرو ستبر «cuppresus sempervirens» است. تنه درخت در هم تنیده و پیچ و تاب خورده است که برخی گردشگران آن را به تاریخ ایران و اصالت تفکیک‌ناپذیر مردمان آن تشبیه می‌کنند.

باورهای محلی درباره سرو ابرکوه

افسانه‌ها و داستان‌های مختلفی درباره سرو ابرکوه وجود دارد. برخی معتقدند نهال این درخت را یافث، پسر نوح نبی، پس از طوفان معروف در محل فعلی کاشته است. شایع‌ترین باور مردم، کاشته شدن آن توسط زرتشت است و به همین دلیل، گاهی به آن «سرو زرتشت» نیز می‌گویند. بنابر این باور، زرتشت در یکی از روزهای اسفندماه به ابرکوه آمده، بذر سرو را کاشته و به مردم نوید داده که درختی ماندگار خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می‌گذراند. همچنین مردم ابرکوه می‌گویند سرو ابرکوه یکی از دوازده درختی است که «اصحاب رس» می‌پرستیدند.

ثبت ملی سرو ابرکوه

سرو ابرکوه بر اساس مصوبه مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۸۲ شورای عالی حفاظت محیط زیست، به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی ثبت شد. این درخت پس از قله دماوند، دومین اثر طبیعی کشور است که در فهرست میراث ملی ثبت شده است. هم‌اکنون، سازمان محیط زیست مسئولیت حفاظت از این گنجینه ژنی ارزشمند را بر عهده دارد. علاوه بر این، تلاش‌ها برای ثبت جهانی سرو ابرکوه در یونسکو نیز در دست پیگیری است.

مقاله پیشنهادی کاشت لوبیا : از دانه تا برداشت موفق

2. سرو هرزویل گیلان

[caption id="attachment_6275" align="aligncenter" width="675"]

سرو هرزویل گیلان[/caption]

نام سرو هرزویل گیلان در سفرنامه‌های تاریخی همچون سفرنامه ناصرخسرو به چشم می‌خورد و به عنوان یکی از سه اثر طبیعی ملی استان گیلان شناخته می‌شود. این درخت کهنسال نمادی از پایداری در برابر گذر زمان است.

موقعیت سرو هرزویل

سرو هرزویل در روستایی به همین نام در شهرستان رودبار استان گیلان واقع شده است. این درخت در دو کیلومتری شمال شرقی شهر منجیل و در دامنه کوه‌های شمالی جاده رشت-تهران قرار دارد. موقعیت دقیق جغرافیایی سرو هرزویل با طول جغرافیایی 4434/49 و عرض جغرافیایی 7456/36 ثبت شده و در ارتفاع 600 متری از سطح دریا قرار گرفته است. پس از زلزله رودبار و منجیل در سال ۱۳۶۹، دهکده هرزویل به کنار این سرو تاریخی نقل مکان کرده است.

قدمت سرو هرزویل

درباره سن این ابردرخت روایت‌های متفاوتی وجود دارد. در برخی منابع صحبت از ۱۰۰۰ سال و در برخی دیگر تا ۳۰۰۰ سال قدمت ذکر شده است. معتبرترین سند درباره عمر سرو هرزویل، سفرنامه ناصرخسرو است که عمر آن را حدود ۱۰۰۰ سال عنوان می‌کند. علاوه بر ناصرخسرو، ناصرالدین‌شاه قاجار نیز در سال ۱۲۵۰ به بازدید از این درخت رفته و در سفرنامه خود به فرنگ نوشته است: «در سایه این درخت غول پیکر عصرانه خوردیم و موزیکانت‌ها که در لای شاخ و برگ درخت مخفی شده بودند نغمات دلپذیر نواختند و ما تعجب کردیم».

ویژگی‌های سرو هرزویل

این سرو تنومند از نوع سرو ناز (نام علمی Cupressus sempervirens) یا سرو شیرازی است. ارتفاع آن بین ۲۵ تا ۳۰ متر و قطر تنه آن حدود ۴ تا ۴.۳ متر گزارش شده است. سرو هرزویل در برابر سرما و کم‌آبی بسیار مقاوم است و به دلیل وجود شیره خاصی در تنه‌اش، این مقاومت افزایش می‌یابد. بنابراین در مناطق خشک و کوهستانی به خوبی رشد می‌کند. این درخت همیشه سبز است و در سال ۱۳۶۶ از سوی شورایعالی محیط زیست به عنوان یک اثر طبیعی ملی ثبت شده و تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

باورهای محلی درباره سرو هرزویل

ساکنان هرزویل این سرو کهن را «نظرکرده» می‌دانند و معتقدند درختی مقدس است. به همین دلیل، روی حفاظ دور آن پر از قفل و پارچه‌های گره زده‌ای است که مردم برای نذر و رسیدن به آرزوهایشان بسته‌اند. در گذشته، برخی از مردم محلی برای برآورده شدن حاجات خود سکه‌هایی درون شکاف‌های تنه این درخت می‌انداختند. همچنین در ماه محرم مراسم خاصی در اطراف این سرو برگزار می‌شود. این درخت با قامت بلندش که در طول سالیان دراز شاهد روزهای سخت و شاد بوده، نمادی از استقامت در فرهنگ محلی منطقه به شمار می‌رود.

3. چنار تنگ چنار یزد

[caption id="attachment_6276" align="aligncenter" width="675"]

چنار تنگ چنار یزد[/caption]

در میان کویرهای خشک استان یزد، چنار کهنسال تنگ چنار همچون نگینی سبز می‌درخشد و نشان از مقاومت و پایداری مردمان این دیار در برابر شرایط سخت آب و هوایی دارد.

موقعیت چنار تنگ چنار

روستای تنگ چنار در دهستانی به همین نام در بخش مرکزی شهرستان مهریز استان یزد واقع شده است. این روستا در ۴۲ کیلومتری جنوب شهرستان مهریز و ۶۸ کیلومتری شهر یزد قرار دارد. تنگ چنار در مسیر بزرگراه در دست احداث مهریز به نی‌ریز واقع شده و شغل عمده مردم آن کشاورزی و دامداری است. یکی از ویژگی‌های مهم این روستا وجود قنات پرآبی است که در کنار این درخت کهنسال جریان دارد و منبع تأمین آب کشاورزی و شرب روستا محسوب می‌شود.

قدمت چنار تنگ چنار

درباره سن دقیق چنار تنگ چنار اختلاف نظر وجود دارد. طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی، دیرینگی این درخت به ۱۲۰۰ سال می‌رسد، اما برخی از منابع سن آن را حدود ۶۰۰ سال نیز ذکر کرده‌اند. جالب است بدانید به باور برخی از مردم محلی، عمر این درخت به حدود ۱۵۰۰ سال می‌رسد.

یکی از باورهای جالب محلی این است که این درخت هر هزار سال یک بار آتش می‌گیرد و خود به خود خاموش می‌شود. اهالی منطقه عقیده دارند که حدود ۲۰ سال پیش نیز درخت آتش گرفته است.

ویژگی‌های چنار تنگ چنار

این درخت کهنسال ارتفاعی برابر با ۱۹ متر دارد و قطر متوسط تنه‌اش سه متر است. محیط تنه آن بیش از ۹۳۹ سانتیمتر اندازه‌گیری شده و سطح تاج پوشش آن ۲۷۷ متر مربع است. چنار تنگ چنار ۱۱ شاخه فرعی دارد و همین ویژگی باعث شده تا منظره زیبایی را به وجود آورد.

در سال‌های اخیر برای حفاظت از این میراث ارزشمند، حفاظ شیشه‌ای دورادور درخت کشیده شده است. این اقدام در جهت جلوگیری از آسیب‌های احتمالی از سوی بازدیدکنندگان صورت گرفته است.

اهمیت فرهنگی چنار تنگ چنار

چنار کهنسال تنگ چنار برای مردمان این روستا بسیار مقدس و مورد احترام است. از قدیم، مردم برای این درخت نذر می‌کردند و امروزه این نذورات در حسابی مخصوص واریز می‌شود تا صرف مراقبت از درخت شود.

متأسفانه گاهی برخی از مسافران بدون توجه به ارزش تاریخی و فرهنگی این درخت، روی تنه آن می‌نشینند یا یادگاری می‌نویسند که به آن آسیب می‌رساند. این درخت یازدهمین یادمان ثبت شده مهریز بوده که در ۲ اردیبهشت ۱۳۸۷ با شماره یازده در فهرست آثار ملی طبیعی کشور به ثبت رسیده است.

هر سال در روز عاشورا مراسم تعزیه در حسینیه بزرگ این دهستان برپا می‌شود که نشان‌دهنده پیوند عمیق فرهنگ و طبیعت در این منطقه است.

مرتبط با سلیقه شما 10 مورد از پر سود ترین محصولات کشاورزی

4. ارس شهرستانک البرز

[caption id="attachment_6277" align="aligncenter" width="675"]

ارس شهرستانک البرز[/caption]

برخلاف باور عمومی که سرو ابرکوه را کهن‌سال‌ترین درخت ایران می‌داند، پژوهش‌های دقیق گاه‌شناسی درختی نشان می‌دهد که ارس شهرستانک احتمالاً قدیمی‌ترین موجود زنده ایران است که از دوران هخامنشیان تاکنون شاهد تاریخ این سرزمین بوده است.

موقعیت ارس شهرستانک

این درخت تاریخی در استان البرز، شهرستان کرج و در ضلع جنوب شرقی روستای شهرستانک قرار گرفته است. مختصات دقیق جغرافیایی محل استقرار درخت N ً05 َ59 º35 و E ً54 َ23 º51 ثبت شده و در ارتفاع 2655 متری از سطح دریا واقع شده است. برای دیدن این درخت باید در مسیر جاده کرج به چالوس حرکت کرد و پس از رسیدن به روستای شهرستانک، با حدود 20 دقیقه پیاده‌روی به سمت جنوب شرقی روستا، می‌توان به محل استقرار این درخت رسید.

قدمت ارس شهرستانک

بر اساس مطالعات گاه‌شناسی درختی، سن این درخت بین 2700 تا 2850 سال تخمین زده شده است. این در حالی است که در برخی منابع، سن آن حدود 2500 سال ذکر شده است. به دلیل شرایط سخت و دشوار جغرافیایی و اقلیمی حاکم بر رویشگاه ارس شهرستانک، رشد این درخت بسیار کندتر از معمول بوده، همین امر باعث شده قدمت واقعی آن بیشتر از تخمین‌های اولیه باشد.

ویژگی‌های ارس شهرستانک

ارتفاع این درخت 17 متر و قطر آن حدود 13 متر و 95 سانتی‌متر است. همچنین میانگین قطر تنه درخت به 250 سانتی‌متر می‌رسد و تاج پوششی آن 141 متر مربع را دربرمی‌گیرد. جنسیت ارس شهرستانک ماده است و به دلیل عمر طولانی، بخشی از پوست تنه آن کنده شده و دچار پوسیدگی‌هایی شده است. با وجود اینکه این درخت دارای «کد اثر طبیعی» است، اما متأسفانه هنوز در فهرست آثار ملی ثبت نشده است.

باورهای محلی درباره ارس شهرستانک

مردم محلی این درخت را با نام‌های «هورست» و «پیر تودار» می‌شناسند. از ویژگی‌های جالب درخت ارس، ترشح صمغی است که پس از قرار گرفتن در مقابل نور خورشید یا با وزش باد و سایش شاخه‌ها بر روی یکدیگر، آتش می‌گیرد و از بین می‌رود. به همین دلیل، مردم محلی معتقدند این درخت خود را می‌کشد. این درخت استوار و کهنسال در منطقه شهرستانک به عنوان نماد طبیعی و تاریخی شناخته می‌شود و می‌تواند به عنوان جاذبه گردشگری طبیعی و تاریخی مطرح شود.

5. سرو طرز کرمان

[caption id="attachment_5163" align="aligncenter" width="675"]

چنار اسکو آذربایجان شرقی[/caption]

در دل کویر کرمان، سروهای کهنسال طرز با قامتی استوار، ایستاده‌اند. سرو طرز به عنوان بلندترین سرو ایران شناخته می‌شود و نمادی از استقامت و پایداری در برابر گذر زمان است.

موقعیت سرو طرز

روستای طرز در ۴۰ کیلومتری شمال‌غرب شهرستان راور در استان کرمان واقع شده است. این روستا که قدمتش به دوران ساسانیان یا حتی پیش از آن می‌رسد، در ارتفاع ۱،۸۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است. از شرق و جنوب‌شرق با کوه سفید و از شمال با کوه برج همسایه است. آب و هوای معتدل و کوهستانی روستا، باغ‌های پسته، بادام، زردآلو، خرما و انار، فضایی دلنشین برای گردشگران فراهم کرده است.

قدمت سرو طرز

درباره عمر دقیق سروهای طرز اختلاف نظر وجود دارد. برخی قدمت آنها را به دوران ساسانی نسبت می‌دهند و برخی دیگر آنها را متعلق به دوران عیلامیان می‌دانند. کارشناسان سن سرو اصلی طرز را حدود ۳ هزار سال تخمین زده‌اند. سروهای دیگر این مجموعه نیز بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال عمر دارند.

ویژگی‌های سرو طرز

بلندترین سرو طرز ارتفاعی برابر با ۳۷ متر دارد. در باغ کوچکی معروف به "تالار"، ۱۴ سرو بزرگ در دو ردیف در کنار جوی آبی روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند. سن هر کدام از این درختان به حدود یک هزار و ۵۰۰ سال می‌رسد. مجموعه سروهای روستای طرز که تعداد آن‌ها به ۴۷ اصله می‌رسد، از لحاظ تعداد، سلامت و سن در ایران و جهان بی‌نظیر است.

اهمیت آیینی سرو طرز

سروهای طرز دارای ابهت و شکوه خاصی هستند که توجه بسیاری از سیاحان خارجی را به خود جلب کرده‌اند. بنابر روایت بزرگان روستا، حدود ۱۸۰ سال پیش لطفعلی‌خان رشیدی، حاکم و مأمور مالیات، سر بلندترین سرو را بریده و بساط خوابش را بالای آن گسترانیده است. او به منظور استراحت و خواب، به وسیله یک طناب به راحتی بالای سرو می‌رفته است. مردم روستا این درختان را عضوی از خانواده خود می‌دانند و از آنها مراقبت می‌کنند. این مجموعه با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان کرمان تعیین شده است.

6. چنار چشمه اکبری قائن

در میان تپه‌های خراسان جنوبی، چنار کهنسال چشمه اکبری با تنه‌ای توخالی و عظیم، همچون موزه‌ای زنده از تاریخ منطقه قائن ایستاده است. این درخت شگفت‌انگیز که در فهرست میراث طبیعی ملی ایران ثبت شده، هر ساله پذیرای گردشگران بسیاری است.

موقعیت چنار چشمه اکبری

چنار کهنسال چشمه اکبری در بخش نیمبلوک شهرستان قائن واقع شده است. این درخت در فاصله ۵ کیلومتری جنوب شهر خضری دشت بیاض و در فاصله ۶۰ تا ۷۰ متری تپه و محوطه تاریخی چشمه اکبری قرار دارد. موقعیت جغرافیایی خاص این درخت در دامنه کوهی صخره‌ای و در شیب تند دره‌ای کم عرض با قله‌های برافراشته، چشم‌اندازی بی‌نظیر به مناطق پایین‌دست ایجاد کرده است.

قدمت چنار چشمه اکبری

کارشناسان قدمت این درخت عظیم را بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ سال تخمین زده‌اند. این چنار کهنسال از قدیمی‌ترین درختان ایران محسوب می‌شود و نام آن در فهرست میراث طبیعی ملی ایران نیز ثبت شده است. پس از بررسی در کمیته تخصصی ثبت و حریم میراث طبیعی، این درخت در ۱۹ اردیبهشت ۹۴ با شماره ۲۵۶ در فهرست میراث طبیعی ملی به ثبت رسیده است.

ویژگی‌های چنار چشمه اکبری

از ویژگی‌های منحصر به فرد این درخت، تنه توخالی و بزرگ آن است که فضایی بسیار وسیع دارد، به طوری که گفته می‌شود ۲۰ گوسفند در آن جا می‌شود. محیط تنه این چنار باشکوه ۱۴ متر اندازه‌گیری شده و ارتفاع آن به ۱۵ متر می‌رسد. با وجود شرایط سخت محیطی و اقلیمی منطقه، این درخت کهنسال تمام این شرایط را به خوبی تحمل کرده و همین امر موجب ارزشمندی بیشتر آن شده است.

کاربردهای محلی چنار چشمه اکبری

این درخت برای مردم منطقه خضری-دشت بیاض و دیگر مناطق اطراف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در بسیاری از ایام خاص، مردم به این دره زیبا می‌آیند تا از چشمه آب معروف به چشمه اکبری و سایه‌سار خنک این درخت بهره ببرند.

نکته جالب توجه درباره این درخت، استفاده‌های خلاقانه مردم محلی از فضای داخلی تنه آن است. گاهی اوقات، اهالی در داخل تنه خالی این درخت فرش و سفره می‌اندازند و از موقعیت جالب و زیبای آن استفاده می‌کنند. ماندگاری و بقای این درخت در باور و فرهنگ مردم منطقه ریشه دارد و به همین دلیل، حفاظت از آن برای نسل‌های آینده اهمیت فراوانی دارد.

خواندنی محبوب تفاوت هلو و شلیل و شفتالو چیست؟

7. درخت گردوی کلوسه اصفهان

در منطقه‌ای کوهستانی و صعب‌العبور در غرب استان اصفهان، درخت گردوی کهنسال کلوسه با قامتی استوار نشانه‌ای از گذر تاریخ و مقاومت در برابر سختی‌های طبیعت است. این درخت به عنوان یکی از کهنسال‌ترین درختان گردوی ایران شناخته می‌شود و اهمیت ویژه‌ای در میراث طبیعی کشور دارد.

موقعیت گردوی کلوسه

درخت گردوی کهنسال کلوسه در استان اصفهان، شهرستان فریدونشهر، منطقه پشتکوه دوم و در روستای کلوسه واقع شده است. این روستا در بخش موگویی شهرستان فریدونشهر قرار دارد و فاصله آن از مرکز شهرستان حدود ۱۳۰ کیلومتر است. جاده دسترسی به این روستا به دلیل صعب‌العبور بودن، تنها با خودروهای کمک‌دار قابل تردد است. این موقعیت جغرافیایی خاص، از یک سو باعث محافظت طبیعی از این درخت شده و از سوی دیگر، دسترسی به آن را برای بازدیدکنندگان دشوار کرده است.

قدمت گردوی کلوسه

بر اساس مطالعات کارشناسان، عمر این درخت کهنسال بین ۵۰۰ تا ۵۵۰ سال تخمین زده شده است. با این حال، برخی منابع از این درخت به عنوان کهنسال‌ترین درخت گردوی ایران با قدمتی حدود ۹۵۰ سال یاد کرده‌اند. همین تفاوت در تخمین‌ها نشان‌دهنده اهمیت این درخت و نیاز به مطالعات دقیق‌تر علمی است.

ویژگی‌های گردوی کلوسه

این درخت دارای میانگین قطر برابر سینه ۲۰۴ تا ۲۰۵ سانتی‌متر است. محیط تنه این درخت عظیم ۶۴۴ سانتی‌متر اندازه‌گیری شده که نشان از تنومندی آن دارد. ارتفاع درخت به ۱۲ متر می‌رسد و سطح تاج‌پوشش آن ۲۱۶ متر مربع است. این ویژگی‌های فیزیکی، گردوی کلوسه را به یکی از بزرگ‌ترین درختان گردوی ایران تبدیل کرده است.

وضعیت حفاظتی گردوی کلوسه

خوشبختانه، این درخت کهنسال به همراه ۴۵ درخت کهنسال دیگر در روستای کلوسه به ثبت ملی رسیده است. این اقدام در راستای معرفی گنجینه کم‌نظیر و ارزشمند درختان کهنسال ایران صورت گرفته که یکی از ذخایر منحصر به فرد در این زمینه در سطح دنیا محسوب می‌شود. علاوه بر این، در استان اصفهان پرونده‌های ثبتی دیگری نیز برای درختان کهنسال گردو تهیه شده است، از جمله درخت کهنسال گردوی خوش میوه و درخت کهنسال گردوی روستای وستگان که آنها نیز از توابع شهرستان فریدونشهر هستند.

8. درخت نوش طرقرود

داستان درخت نوش طرقرود، روایت پایداری و مقاومت است. این درخت کهن‌سال که قرن‌ها پیش به زمین افتاده اما تسلیم نشده، نمونه‌ای بی‌نظیر از حیات دوباره در دل طبیعت ایران به شمار می‌رود.

موقعیت نوش طرقرود

درخت نوش کهنسال طرقرود در روستای طرقرود شهرستان نطنز استان اصفهان واقع شده است. برای دیدن این شاهکار طبیعت، باید به مسجد جامع روستای طرقرود بروید، جایی که این درخت استثنایی میزبان بازدیدکنندگان است. این منطقه با آب و هوای خاص خود، محیطی مناسب برای رشد این درخت کهنسال فراهم کرده است.

قدمت نوش طرقرود

بر اساس مطالعات انجام شده، عمر این درخت بین ۶۵۰ تا ۷۵۰ سال تخمین زده می‌شود. بنابراین، درخت نوش طرقرود در زمره قدیمی‌ترین درختان ایران قرار می‌گیرد که همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.

ویژگی‌های نوش طرقرود

ویژگی منحصر به فرد این درخت، داستان زندگی دوباره آن است. این درخت عظیم قرن‌ها پیش به زمین افتاده، اما به جای خشک شدن، با قدرت در دل خاک ریشه دوانده و سر به آسمان ساییده است. این پدیده نادر در دنیای گیاهان، باعث شده تا ویژگی‌های ظاهری شگفت‌انگیزی پیدا کند که برای درک دقیق‌تر آن، باید از نزدیک مشاهده شود.

باورهای محلی درباره نوش طرقرود

اهالی روستای طرقرود این درخت را به نام «صبرین» نیز می‌شناسند. دلیل این نام‌گذاری، صبر و استقامت فوق‌العاده این درخت در برابر سختی‌ها و شرایط دشوار محیطی است. درخت نوش طرقرود برای مردم محلی نمادی از پایداری و ایستادگی محسوب می‌شود و آنها با احترام خاصی از آن یاد می‌کنند.

این درخت کهنسال علاوه بر ارزش تاریخی، از نظر طبیعی و زیست‌محیطی نیز بسیار ارزشمند است. حفاظت از این میراث طبیعی و تاریخی، وظیفه‌ای است که نه تنها بر عهده ساکنان محلی، بلکه بر دوش تمام علاقه‌مندان به میراث طبیعی کشور قرار دارد.

9. درخت سرو نوش خراسان

[caption id="attachment_6278" align="aligncenter" width="675"]

درخت سرو نوش خراسان[/caption]

در گوشه‌ای از استان خراسان رضوی، درخت سرو نوش کهنسال امامزاده شاهزاده قاسم به عنوان میراثی زنده و شاهدی خاموش بر تاریخ این منطقه، ایستاده است. این درخت باستانی که پیوندی عمیق با باورهای فرهنگی و مذهبی مردم دارد، یکی از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مهم در این استان محسوب می‌شود.

موقعیت نوش خراسان

درخت سرو نوش کهنسال در منطقه تایباد و در نزدیکی امامزاده شاهزاده قاسم واقع شده است. این درخت در یکی از مناطق سرسبز و کوهستانی خراسان رضوی قرار گرفته که از نظر جغرافیایی و طبیعی، دارای زیبایی‌های منحصر به فردی است. نزدیکی این درخت به امامزاده، باعث شده تا علاوه بر ارزش طبیعی، به عنوان بخشی از مجموعه زیارتی و فرهنگی منطقه نیز شناخته شود.

قدمت نوش خراسان

هرچند سن دقیق این درخت مشخص نیست، اما بر اساس شواهد موجود، قدمت آن به دوران بسیار دوری برمی‌گردد. این درخت به عنوان یکی از کهنسال‌ترین درختان منطقه شناخته می‌شود و همین امر، آن را در زمره قدیمی‌ترین درختان ایران قرار داده است.

ویژگی‌های نوش خراسان

درخت نوش یا «درویش» از خانواده درختانی است که به دلیل مقاومت و طول عمر زیاد شناخته می‌شود. این گونه درختی معمولاً در مناطق کوهستانی و سردسیر رشد می‌کند. از ویژگی‌های بارز این درخت، ابعاد بزرگ و تنه ضخیم آن است که باعث شده به عنوان یکی از عناصر برجسته در چشم‌انداز طبیعی منطقه خودنمایی کند.

اهمیت فرهنگی نوش خراسان

درخت سرو نوش کهنسال به‌عنوان یک نماد طبیعی و فرهنگی در منطقه تایباد شناخته می‌شود. بسیاری از مردم محلی بر این باورند که این درخت دارای ویژگی‌های خاصی است و به‌عنوان نمادی از زندگی و پایداری در نظر گرفته می‌شود. افزون بر این، نزدیکی این درخت به امامزاده شاهزاده قاسم، باعث شده که به‌عنوان یک جاذبه فرهنگی و زیارتی نیز مطرح شود. این ارتباط به‌ویژه در مراسم‌های مذهبی و زیارتی منطقه بسیار اهمیت دارد و باعث شده تا زائران و گردشگران بسیاری از این درخت کهنسال دیدن کنند.

10. چنار کیذقان سبزوار

[caption id="attachment_6273" align="aligncenter" width="428"]

چنار کیذقان سبزوار[/caption]

در دل روستایی کوچک در خراسان، درختی کهنسال ایستاده که شاهد گذر هزاران سال تاریخ بوده است. چنار کیذقان سبزوار نه تنها از قدیمی‌ترین درختان ایران محسوب می‌شود، بلکه کهن‌ترین موجود زنده خراسان بزرگ نیز به شمار می‌آید.

موقعیت چنار کیذقان

چنار کیذقان سبزوار (در گویش سبزواری: چُنارِ کِیذوقون) در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر سبزوار واقع شده است. این درخت تاریخی در روستای کیذقان از توابع شهرستان ششتمد و در مجاورت مسجد جامع روستا قرار دارد. همچنین، این چنار باشکوه در ضلع جنوبی استخر عمومی روستای کیذقان واقع شده که موقعیت منحصر به فردی به آن بخشیده است.

قدمت چنار کیذقان

بر اساس روایات کتاب تاریخ بیهق اثر ابوالحسن بیهقی که در قرن ششم هجری قمری نوشته شده، قدمت این درخت به حدود ۲۵۰۰ سال می‌رسد. این عمر شگفت‌انگیز، چنار کیذقان را به کهن‌ترین موجود زنده خراسان بزرگ تبدیل کرده است. پیشینه اساطیری روستای کیذقان نیز بر اساس تقسیم‌بندی فردوسی در شاهنامه به دوره کیانیان می‌رسد و "کی" در زبان پهلوی به معنای پادشاه است.

ویژگی‌های چنار کیذقان

قطر این درخت عظیم حدود ۶ متر، ارتفاع آن بین ۲۰ تا ۲۲ متر و محیط تنه‌اش ۲۸ متر است. طول سایه‌انداز چنار کیذقان در طلوع و غروب بیش از ۲۰۰ متر و در ظهر بین ۱۰ تا ۲۰ متر می‌باشد. با توجه به قطر زیاد این درخت، در سالیان گذشته به‌طور طبیعی داخل آن شکافی ایجاد شده که از آن به‌عنوان کفاشی استفاده می‌کردند و به مرور زمان این شکاف ترمیم شده است. در حال حاضر، در قسمت پایینی درخت فضایی به مساحت ۱۰ متر مربع وجود دارد که از طریق روزنه‌ای می‌توان وارد آن شد.

نقش اجتماعی چنار کیذقان

چنار کیذقان سبزوار با شماره "۲۱۶" در فهرست میراث طبیعی ملی ایران ثبت شده است. از دلایل ثبت این اثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قدمت و سن بالای درخت

• باورها و اعتقادات معنوی مردم روستا نسبت به این درخت کهنسال

• حفاظت از کالبد درخت توسط مسئولان محلی

• نادر بودن به لحاظ گونه و قدمت در منطقه

• سالم و زنده بودن این اثر

• عجین شدن این درخت کهنسال با فرهنگ منطقه

اهالی منطقه این درخت را مقدس می‌دانند و برجای ماندن آن را ناشی از همین احترام و تقدس می‌دانند. در حال حاضر، این درخت توسط ادارات میراث فرهنگی و حفاظت محیط زیست سبزوار حفاظت می‌شود.

11. چنار اسکو آذربایجان شرقی

[caption id="attachment_5164" align="aligncenter" width="675"]

چنار اسکو آذربایجان شرقی[/caption]

میان سنگفرش‌های مرکز شهر اسکو، چناری کهنسال سر به آسمان کشیده که هزار سال تاریخ را به نظاره نشسته است. این چنار باشکوه، یکی از مهم‌ترین ذخایر ژنتیکی گیاهی کشور به شمار می‌رود.

موقعیت چنار اسکو

چنار کهنسال اسکو در بخش مرکزی شهر اسکو در استان آذربایجان شرقی و درست در وسط سبزه میدان این شهر واقع شده است. این درخت از دو سمت شمال و جنوب به ابنیه تجاری شهر محدود شده که در فاصله ۶ متری از آن قرار گرفته‌اند. این درخت تاریخی در میانه خیابان شرقی-غربی شهر قرار دارد و در فاصله ۲۵ متری جنوب شرق مسجد جامع اسکو واقع شده است. مسیر دسترسی به این چنار از طریق جاده به سمت روستای توریستی کندوان امکان‌پذیر است.

قدمت چنار اسکو

بر اساس گمانه‌زنی صورت گرفته بر تنه درخت و طبق نظر کارشناسان، این چنار کهنسال دارای قدمتی ۱۲۰۰ ساله است که از قدیمی‌ترین درختان چنار کهنسال کشور محسوب می‌شود. این درخت باستانی شاید قدیمی‌ترین نماینده زنده شهر اسکو باشد.

ویژگی‌های چنار اسکو

قطر شرقی-غربی این درخت ۱۹۰ سانتی‌متر و قطر شمالی-جنوبی آن حدود ۳۴۰ سانتی‌متر است. محیط تنه درخت در ارتفاع ۱۵۰ سانتی‌متری حدود ۹.۵ متر بوده و ارتفاع آن به ۱۸ متر می‌رسد. ابعاد تاج این درخت ۱۹ متر شمالی-جنوبی در ۲۰ متر شرقی-غربی است.

نکته جالب توجه درباره این چنار، پوسیدگی شدید آن از دو سمت جنوبی و شرقی است، به‌طوری‌که بخش شرقی از درون تهی گشته بود. پیش از اقدامات حفاظتی شهرداری، از این فضای خالی به‌عنوان کفاش‌خانه استفاده می‌شد. امروزه با اقدامات حفاظتی شهرداری، این قسمت با مصالحی چون سیمان پر شده و تنها تندیس مرد پینه‌دوز به صورت نمادین در محل سابق نصب شده است.

آبشخور این درخت تنومند، چشمه «چنار سویی» بوده که از زیر درخت عبور کرده و از حمام تاریخی بهادری بیرون می‌آمده است.

ثبت ملی چنار اسکو

این درخت کهنسال در ۸ بهمن ۱۳۹۰ در فهرست میراث طبیعی ایران به شماره ۱۲۵ ثبت شده است. به گفته مسئولان میراث فرهنگی، حفظ آثار طبیعی و فرهنگی وظیفه‌ای همگانی است و دولت از آن حمایت می‌کند. ثبت این میراث، هویت فرهنگی را تقویت و گردشگری پایدار را رونق می‌بخشد. این چنار به عنوان یکی از مهم‌ترین ذخایر ژنتیکی گیاهی کشور مطرح است و قرار گرفتن آن در مسیر روستای طبیعی تاریخی کندوان، بر ظرفیت‌های گردشگری منطقه افزوده است.

12. دارمنگوله هرسین کرمانشاه

ثبت درخت کهنسال دارمنگوله با شماره ۱۱۸۴ در فهرست میراث طبیعی کشور، نشان‌دهنده ارزش و اهمیت این گنجینه طبیعی در استان کرمانشاه است. این درخت به عنوان نخستین اثر طبیعی شهرستان هرسین، بخشی از تاریخ زنده این منطقه محسوب می‌شود.

موقعیت دارمنگوله

درخت چنار کهنسال دارمنگوله در منطقه‌ای معروف به «وِرَکاو» در باغات جنوبی شهرستان هرسین استان کرمانشاه واقع شده است. این موقعیت طبیعی، فضایی مناسب برای رشد و بقای این درخت کهنسال فراهم کرده است. ابوطالب ایتوندی، فرماندار شهرستان هرسین، این درخت را بخشی از گنجینه آثار طبیعی شهرستان می‌داند و معتقد است هرسین هنوز بسیاری از محیط‌های طبیعی و بکر خود را حفظ کرده است.

قدمت دارمنگوله

بر اساس مطالعات کارشناسان، عمر این درخت چنار به حدود ۴۰۰ سال می‌رسد. این درخت کهنسال در میان درختان باستانی ایران، نمونه‌ای ارزشمند از تاریخ طبیعی کرمانشاه به شمار می‌آید. ثبت این درخت در فهرست میراث طبیعی کشور، نشان‌دهنده اهمیت حفظ این میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده است. همچنین این درخت به عنوان اولین اثر طبیعی هرسین در سال‌های اخیر مورد توجه مسئولان حفاظت از میراث طبیعی قرار گرفته است.

ویژگی‌های دارمنگوله

این درخت کهنسال از گونه چنار بوده و به دلیل عظمت و جثه بزرگش در میان درختان منطقه شناخته شده است. از سوی دیگر، اهالی منطقه به این درخت احترام ویژه‌ای می‌گذارند. شماره ثبت ۱۱۸۴ در فهرست میراث طبیعی کشور برای این درخت، نشان‌دهنده تلاش‌های صورت گرفته برای حفاظت از آن است. بر اساس گفته فرماندار هرسین، ثبت این درخت می‌تواند راهگشای ثبت دیگر آثار ارزشمند این شهرستان در فهرست میراث طبیعی ملی شود.

نام محلی دارمنگوله

این درخت کهنسال بین مردم محلی به «دار منگوله» معروف است و این نام‌گذاری برگرفته از شکل میوه‌های درخت می‌باشد. در گویش محلی، این نام‌گذاری ارتباط مستقیمی با ظاهر درخت و ویژگی‌های خاص آن دارد. مردم هرسین ارتباط عمیقی با این درخت دارند و آن را بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی منطقه خود می‌دانند. به این ترتیب، دارمنگوله نه تنها یک میراث طبیعی، بلکه بخشی از میراث فرهنگی مردم هرسین نیز محسوب می‌شود.

جدول قدیمی ترین درختان تاریخی ایران

سوالات متداول

[faq_accordion] منابع:

درختان کهنسال ایران - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد