راهنمای برداشت گیلاس

برداشت گیلاس

آیا می‌دانستید برداشت گیلاس در ایران با تولید سالانه ۲۲۵ هزار تن، ما را به سومین تولیدکننده بزرگ این میوه در جهان تبدیل کرده است؟ بله، کشور ما حدود ۱۲ درصد از کل گیلاس جهان را تولید می‌کند و این جایگاه بعد از ترکیه و آمریکا قرار دارد.

زمان برداشت گیلاس معمولاً با نزدیک شدن به فصل تابستان آغاز می‌شود. در برخی مناطق مانند روستای فخرآباد شهرستان مبارکه، ما شاهد برداشت این میوه خوشمزه از ۶۰ هکتار باغ هستیم. میزان برداشت در هکتار متفاوت است؛ در باغ‌های سنتی حدود ۷ تا ۸ تن در هکتار و در باغ‌های حرفه‌ای این میزان به بیش از ۲۰ تا ۳۰ تن می‌رسد. همچنین، پیش‌بینی می‌شود امسال تا ۸ هزار تن گیلاس برداشت شود که نسبت به سال گذشته رشد ۲۴ درصدی داشته است.

اگرچه درخت گیلاس بسته به نوع نژاد و شرایط اقلیمی، از سال دوم یا سوم زندگی وارد فاز باردهی می‌شود، اما باردهی اقتصادی و قابل توجه معمولاً از سال پنجم آغاز می‌گردد. در شرایط بهینه، درختان بالغ می‌توانند سالانه بین ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم میوه تولید کنند. در این مقاله، ما راهنمای کاملی برای فصل برداشت گیلاس در ایران، روش‌های اصولی برداشت، و راهکارهای افزایش عملکرد ارائه خواهیم داد تا بتوانید بهترین نتیجه را از باغ گیلاس خود بگیرید.

کشاورزی

زمان مناسب برای برداشت گیلاس

گیلاس از جمله میوه‌هایی است که فصل رشد کوتاهی دارد و این ویژگی باعث می‌شود تا زمان برداشت آن اهمیت خاصی پیدا کند. دانستن زمان مناسب برداشت نه تنها برای کیفیت محصول بلکه برای بازاریابی و فروش بهتر آن نیز حیاتی است.

چه زمانی گیلاس می‌رسد؟

به طور کلی، درخت گیلاس در ماه آوریل (اواسط فروردین) در نیمکره شمالی شکوفه می‌دهد و اوج فصل برداشت آن در تابستان است. در بسیاری از مناطق آمریکای شمالی، گیلاس جزو اولین میوه‌های درختی است که گل داده و در اواسط بهار می‌رسد. در ایران، برداشت گیلاس سیاه معمولاً از ۲۰ خرداد تا ۱۰ تیر انجام می‌شود. البته باید توجه داشت که بسته به شرایط آب و هوایی، این زمان‌بندی می‌تواند کمی زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد.

تفاوت زمان برداشت در مناطق مختلف

زمان برداشت میوه گیلاس در نقاط مختلف جهان متفاوت است. در اروپای جنوبی و آمریکای شمالی، معمولاً در ماه ژوئن (خرداد-تیر) برداشت می‌شود، در انگلستان در اواسط ماه ژوئیه (اواخر تیر) و در جنوب بریتیش کلمبیای کانادا از ماه ژوئن تا اواسط ماه اوت (خرداد تا اواسط مرداد). علاوه بر این، در نیمکره جنوبی، گیلاس معمولاً در اواخر ماه دسامبر (اوایل دی) به اوج برداشت می‌رسد.

در ایران نیز زمان برداشت در استان‌های مختلف متفاوت است. مثلاً در استان کردستان به دلیل برخورداری از آب و هوا و شرایط مناسب پرورش گیلاس، یکی از قطب‌های تولید این محصول به حساب می‌آید و برداشت آن در تابستان انجام می‌شود. همچنین در استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری و اردبیل نیز برداشت گیلاس با توجه به شرایط اقلیمی خاص هر منطقه صورت می‌گیرد.

نقش اقلیم در تعیین فصل برداشت گیلاس

اقلیم نقش بسیار مهمی در تعیین زمان رسیدن و برداشت گیلاس دارد. درخت گیلاس آب و هوای گرم و بدون بارندگی را در فصل رشد و اواخر فصل برداشت می‌پسندد و به سرمای مناسب در دوره استراحت نیاز دارد. در واقع، نیاز سرمایی گیلاس حدود ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ ساعت دمای زیر ۵ تا ۷ درجه است.

مسئله مهم دیگر، میزان نور دریافتی است. نور مستقیم خورشید حداقل ۶ تا ۸ ساعت برای این درخت ضروری است زیرا باعث شیرین شدن میوه‌های گیلاس می‌شود. بنابراین مناطقی که از این شرایط اقلیمی برخوردارند، می‌توانند محصول گیلاس با کیفیت بالاتری تولید کنند.

نقل قول:

When the fruit is ready, it will be firm and fully colored. Sour cherries will come off the stem when they are ripe enough to be harvested, while sweet cherries should be tasted for maturity. Cherries will not ripen once removed from the tree, so be patient. You will likely be picking cherries every other day for a week. "Source"

ترجمه: وقتی میوه آماده شد، سفت و کاملاً رنگ گرفته خواهد بود. گیلاس ترش وقتی به اندازه کافی رسیده باشد که بتوان آن را برداشت کرد، از ساقه جدا می‌شود، در حالی که گیلاس شیرین را باید برای رسیدن مزه کرد. گیلاس‌ها پس از چیده شدن از درخت نمی‌رسند، بنابراین صبور باشید. احتمالاً به مدت یک هفته، یک روز در میان گیلاس خواهید چید.

مقاله پیشنهادی شما: نکات مهم کاشت طالبی گلخانه ای

آماده‌سازی درخت برای برداشت

موفقیت در برداشت گیلاس با مراقبت‌های درست قبل از فصل برداشت آغاز می‌شود. برای داشتن محصولی با کیفیت و عملکرد بالا، باید درختان را از نظر تغذیه، هرس و کنترل آفات به خوبی مدیریت کنیم.

نقش تغذیه و آبیاری در کیفیت میوه

تغذیه مناسب درختان گیلاس به خصوص پس از برداشت، نقش حیاتی در بهبود درختان از استرس برداشت و آماده‌سازی آن‌ها برای فصل رشد بعدی دارد. این امر همچنین مقاومت درخت را در برابر بیماری‌ها و آفات افزایش می‌دهد. در برنامه تغذیه‌ای گیلاس، پنج مرحله کلیدی وجود دارد: چالکود زمستانه، تورم جوانه‌ها، بعد از ریزش گلبرگ‌ها، تشکیل تا رشد میوه و مرحله بعد از برداشت.

آبیاری درختان گیلاس نیز باید با دقت انجام شود. اگرچه این درختان نسبتاً در برابر کم آبی مقاوم هستند، اما آبیاری سنگین همراه با زهکشی ضعیف خاک، خطر ابتلا به پوسیدگی‌های ریشه و صمغ دهی را افزایش می‌دهد. نکته مهم اینکه، آبیاری در زمان گلدهی نباید انجام شود زیرا باعث ریزش گل‌ها و کاهش محصول می‌شود.

هرس و مدیریت شاخه‌ها پیش از برداشت

هرس یکی از مراحل کلیدی در آماده‌سازی درختان گیلاس برای برداشت است. درشت‌ترین و بهترین کیفیت میوه گیلاس، روی شاخه‌های فصل رشد قبلی و روی اسپورهای ۱-۳ ساله تولید می‌شوند. بنابراین، هدف اصلی هرس باید رشد تعداد زیادی شاخه جدید ۲۵-۳۰ سانتی‌متری و تولید اسپورهای جدید باشد.

انجام هرس فرم‌دهی نه تنها جریان هوا و نفوذ نور خورشید را بهبود می‌بخشد، بلکه باعث می‌شود کارگران به راحتی میوه‌ها را از شاخه‌های درونی تاج بچینند بدون اینکه به شاخه درخت صدمه بزنند. هرس زمستانه برای فرم‌دهی اصلی درخت و هرس تابستانه برای کنترل رشد و تحریک شکوفه‌دهی بیشتر انجام می‌شود.

کنترل آفات و بیماری‌ها قبل از رسیدن میوه

مهمترین آفات درختان گیلاس شامل مگس گیلاس، کنه قرمز اروپایی و سرخرطومی گیلاس هستند. مگس گیلاس با تخم‌گذاری روی میوه‌ها و تغذیه لاروها از گوشت میوه باعث کرمو شدن و نامرغوبی آن می‌شود. برای کنترل این آفت، می‌توان از تله‌های زردرنگ آغشته به چسب استفاده کرد.

کنه قرمز اروپایی با مکیدن شیره گیاهی سبب ایجاد ضعف در درختان و در نهایت ریزش میوه‌ها می‌شود. حذف علف‌های هرز و برگ‌های ریخته کف باغ، همچنین اجرای یخ آب زمستانه می‌تواند در کنترل این آفت مؤثر باشد.

به طور کلی، درخت گیلاس به چهار مرحله سمپاشی عمومی نیاز دارد: بعد از تورم شاخه و قبل از ترکیدگی تورم، بعد از ریزش شکوفه، زمان پیدایش میوه و زمان رنگ اندازی میوه. همچنین، مبارزه با علف‌های هرز معمولاً جمعیت آفات را در باغات کاهش می‌دهد.

روش‌های برداشت اصولی گیلاس

برداشت صحیح گیلاس، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و ماندگاری این میوه حساس دارد. از این رو، آشنایی با روش‌های برداشت اصولی می‌تواند تفاوت چشمگیری در موفقیت باغداران ایجاد کند.

برداشت دستی یا مکانیزه؟

برداشت گیلاس به دو روش اصلی انجام می‌شود. در باغات کوچک، برداشت دستی متداول‌تر است. این روش اگرچه زمان‌بر است، اما آسیب کمتری به میوه وارد می‌کند. غالباً برداشت میوه‌های درختی را با دست می‌چینند تا صدمه نبینند.

در مقابل، برداشت مکانیزه با استفاده از تجهیزاتی مانند شیکر موتوری انجام می‌شود. شیکرها برای درختانی با برداشت سخت و پردردسر بسیار مناسب هستند. این دستگاه‌ها با موتور بنزینی طراحی شده‌اند و به واسطه قلاب به شاخه درختان متصل می‌شوند و باعث ریزش میوه‌ها می‌گردند. نوع دیگری از دستگاه‌های برداشت مکانیزه، صفحه‌های بزرگی دارند که زیر تاج درخت قرار می‌گیرد و پس از اتصال گیره به تنه درخت، تکانه‌های منظمی به مدت ۲۰-۳۰ ثانیه به درخت وارد می‌کنند.

نکات مهم هنگام چیدن میوه

هنگام برداشت گیلاس، باید به چند نکته کلیدی توجه کرد:

• باید در روز خشک برداشت را انجام دهیم، زیرا میوه‌های مرطوب سریع‌تر فاسد می‌شوند.

• میوه باید با دمگل و به صورت خوشه‌ای از درخت جدا شود.

• برای گیلاس، استفاده از قیچی برای بریدن ساقه توصیه می‌شود تا از پاره شدن ساقه از گوشت میوه جلوگیری شود.

چگونه از آسیب به میوه جلوگیری کنیم؟

برای کاهش آسیب‌های احتمالی به میوه گیلاس در زمان برداشت، این راهکارها را می‌توان به کار گرفت:

در زمان برداشت، باید دقت کرد که میوه در اثر ضربه و فشار دچار صدمه نشود. همچنین، استفاده از میوه‌چین دستی با دسته بلند تلسکوپی می‌تواند برای برداشت میوه‌های غیرقابل دسترس در ارتفاعات بیش از ۲ متر مفید باشد. این ابزار از برخورد میوه‌ها به سطح زمین جلوگیری کرده و به دلیل استفاده از پوشش نرم کف میوه‌چین، از ضربه به میوه‌ها جلوگیری می‌کند.

برای برداشت آلبالو، استفاده از شیکر قابل حمل موتوردار به گونه‌ای است که هنگام لرزاندن شاخه، میوه پایین ریخته و دمک میوه روی درخت باقی می‌ماند. این روش برای باغداران مزیت دارد زیرا نیازی به جدا کردن قسمت سبز آلبالو از میوه نیست.

بیشتر بخوانید: نکات مهم کاشت طالبی گلخانه ای

افزایش عملکرد و کاهش تلفات در برداشت

عملکرد مطلوب در برداشت گیلاس تنها به روش‌های برداشت محدود نمی‌شود، بلکه به عوامل متعددی از جمله تراکم کاشت، نوع رقم و مدیریت باغ بستگی دارد.

میزان برداشت گیلاس در هکتار چقدر است؟

میانگین عملکرد تولید گیلاس در استان تهران حدود ۱۶.۶ تن در هکتار است. البته این میزان در باغات حرفه‌ای می‌تواند به بیش از ۲۰ تا ۳۰ تن در هکتار برسد. جالب است بدانید برخی از باغداران شمیرانات با استفاده از روش‌های نوین باغداری توانسته‌اند میزان برداشت را به‌طور چشمگیری افزایش دهند، به‌گونه‌ای که باغدار نمونه کشوری با عملکرد ۴۳ تن در هکتار، بالاترین میزان عملکرد در سطح کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین، درختان بالغ گیلاس می‌توانند سالانه بین ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم میوه تولید کنند.

نقش تراکم کاشت و نوع رقم در عملکرد

مناطق اقلیم معتدل و سردسیر برای کاشت گیلاس مناسب‌تر هستند و درختان در این مناطق عملکرد بهتری دارند. برای انتخاب بهترین منطقه کاشت، باید شرایط اقلیمی، نوع رقم، میزان رشد سالیانه درخت و فواصل کاشت مناسب را در نظر گرفت. ارقامی مانند گیلاس خوشه‌ای از مقاوم‌ترین و پربارترین انواع گیلاس هستند که محصول‌دهی بالا، مقاومت در برابر سرما و عمر اقتصادی طولانی از مزایای آن به شمار می‌روند.

چگونه از ریزش شکوفه و میوه جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از ریزش شکوفه، استفاده از کود فروت‌ست که حاوی عناصر بور و روی است، بسیار موثر است. این کود با افزایش عمر مادگی شکوفه و بهبود عملکرد نیتروژن، شانس تلقیح موفق را بالا می‌برد. افزون بر این، تغذیه متعادل با کودهای حاوی بور، روی و نیتروژن می‌تواند از ریزش شکوفه‌ها جلوگیری کند. همچنین، کاهش نوسانات دمایی و آبیاری اصولی در زمان گلدهی نقش مؤثری در حفظ شکوفه‌ها دارد.

نقش گرده‌افشانی در افزایش محصول

اکثر نژادهای گیلاس خودناسازگار هستند و بدون وجود درختان گرده‌افشان قادر به تولید میوه نخواهند بود. استفاده از کندوهای زنبور عسل (حدود ۱ تا ۵ کندو در هر هکتار) یکی از بهترین روش‌های افزایش گرده‌افشانی است. در باغات تجاری توصیه می‌شود از هر ۹ ردیف، یک ردیف به درختان گرده‌افشان (مانند آلبالو) اختصاص یابد. علاوه بر این، زمان گلدهی باید با دقت انتخاب شود تا تلقیح طبیعی بین درختان همزمان انجام گیرد.

نتیجه‌گیری | زومکشت

پرورش و برداشت گیلاس در ایران، ما را به جایگاه سوم در تولید این میوه خوشمزه در جهان رسانده است. بنابراین، اهمیت دانستن روش‌های اصولی برداشت برای حفظ و ارتقای این جایگاه بسیار ضروری است. همانطور که دیدیم، زمان مناسب برداشت، آماده‌سازی درخت، تغذیه صحیح و کنترل آفات، همگی در کیفیت و میزان محصول نهایی تأثیرگذار هستند.

علاوه بر این، انتخاب روش مناسب برداشت، چه دستی و چه مکانیزه، باید متناسب با وسعت باغ و امکانات موجود صورت گیرد. درحقیقت، هر روشی که انتخاب می‌کنیم، حفظ کیفیت میوه و جلوگیری از آسیب به آن باید در اولویت قرار گیرد.

مسلماً، عوامل متعددی مانند نوع رقم، تراکم کاشت، گرده‌افشانی مناسب و مدیریت باغ می‌توانند عملکرد را از میانگین ۱۶.۶ تن در هکتار به بیش از ۴۰ تن افزایش دهند. بی‌شک با رعایت اصول علمی باغداری و استفاده از تجربیات باغداران موفق، می‌توانیم به رکوردهای جدیدی در تولید این میوه ارزشمند دست یابیم.

سرانجام، گیلاس نه تنها یک میوه خوشمزه برای مصرف داخلی است، بلکه پتانسیل بالایی برای صادرات و ارزآوری دارد. پس اگر باغدار هستید، با به‌کارگیری روش‌های اصولی که در این مقاله مطرح شد، می‌توانید محصولی با کیفیت بالا و عملکرد مطلوب تولید کنید و سهم مهمی در تقویت جایگاه ایران در بازار جهانی گیلاس داشته باشید.

سوالات متداول

[faq_accordion]